Bí ẩn của con số dương trong trò chơi tiêu cực

Tôi đã xây dựng mô hình dự đoán cho ESPN và các công ty cá cược nhiều năm nay – nên khi thấy chỉ số Plus-Minus âm của Matherin (số 00) ở Game 7, phản ứng đầu tiên không phải tức giận mà là tò mò. Không phải vì số liệu sai – mà vì nó đang bị hiểu sai.

Trong phân tích thể thao, chúng ta không đánh giá cầu thủ chỉ bằng Plus-Minus thô. Chúng ta cần bối cảnh. Và ở đây? Bối cảnh chính là yếu tố quyết định.

Thời gian thi đấu ≠ Giá trị thực

Matherin chỉ thi đấu hơn 10 phút – trong đó có 5 phút quan trọng và phần lớn là lúc trận đấu đã ngã ngũ. Hãy suy nghĩ kỹ: anh ấy vào sân như một ‘cầu thủ cứu hỏa’, chứ không phải cầu thủ chính. Điều này có nghĩa cửa ảnh hưởng của anh rất hẹp – và thống kê dễ bị tổn thương.

So sánh với các cầu thủ chính như Harry hay Cade Cunningham: họ thi đấu trên 35 phút mỗi trận qua mọi giai đoạn. Chỉ số Plus-Minus của họ tích lũy chậm nhưng ổn định – vì họ có mặt trong cả những thời điểm tốt lẫn xấu.

Nhưng Matherin thì sao? Anh xuất hiện chỉ khi đội cần một đột phá – rồi rời sân trước khi hậu quả đến.

Vấn đề ‘Vai trò bị nguyền rủa’

Đây không phải vấn đề riêng của anh – mà là hệ thống phổ biến với các cầu thủ dự bị ghi điểm khắp giải. Khi bạn được dùng như bình chữa cháy (chỉ tung ra khi lửa bốc), thống kê của bạn phản ánh sự hỗn loạn – chứ không phải đóng góp thực tế.

Nhưng vẫn có người đòi hỏi số dương từ những người chẳng đủ thời gian để ảnh hưởng đến kết quả.

Giống như nói: “Một đầu bếp nấu một món suốt đêm thì nên được điểm cao – dù chưa từng chạm đến món tráng miệng.”

Quyết định huấn luyện dựa trên dữ liệu (hoặc nên vậy)

HLV Jason Kidd rút Matherin không phải vì ghét anh, mà vì logic luân chuyển, quản lý sức khỏe và lợi thế đối đầu.

Mô hình của tôi cho thấy các đội hiệu suất tấn công cao thường giảm hiệu quả sau ~25 phút thi đấu đối với các cầu thủ dự bị chủ chốt. Vậy nên việc luân chuyển sớm đôi khi thông minh hơn việc giữ ai đó lại tới lúc ‘rác’ thời gian.

Nhưng chẳng ai nói điều này khi đánh giá thành tích cá nhân.

Chỉ số Plus-Minus có phản ánh đúng giá trị?

Ngắn gọn: chỉ nếu bạn tính đến tỷ lệ sử dụng, phút thi đấu điều chỉnh theo nhịp độ và khối lượng phòng ngự chịu trách nhiệm.

Cầu thủ như Matherin có thể -2 trong trận loại trực tiếp – nhưng giá trị thực sự có thể +6 mỗi 100 lần tấn công nếu được điều chỉnh hợp lý.

Đó là lý do tại sao các chỉ số nâng cao tồn tại: không để thay thế mà để bổ sung chiều sâu cho những con số đơn giản.

Chúng ta cần ít phán xét vội vàng hơn và phân tích sâu sắc hơn – đặc biệt từ người hâm mộ tự nhận yêu dữ liệu nhưng lại bỏ qua giới hạn của nó.

Suy nghĩ cuối cùng: Đừng đổ lỗi cho thống kê – hãy đổ lỗi cho hệ thống*

The câu hỏi thực sự không phải ‘Matherin có đáng giá ít hơn?’ Mà là ‘Công cụ đánh giá của chúng ta có phù hợp chức năng?’ Câu trả lời? Không hẳn – nhưng điều đó cũng ổn, miễn là chúng ta luôn cải tiến.